ایجاد زخم پا و زخمهای دیابتی در افرادی که دیابت دارند، از عوارض شایع دیابت است که با روش هایی مانند رژیم غذایی، ورزش و درمان با انسولین قابل کنترل نیست. این زخم ها در واقع در نتیجه ترک و از بین رفتن بافت پوست و نمایان شدن لایه های زیرین آن ایجاد می شوند.

زخم پای دیابتی چیست؟

ایجاد زخم پا و زخمهای دیابتی در افرادی که دیابت دارند، از عوارض شایع دیابت است که با روش هایی مانند رژیم غذایی، ورزش و درمان با انسولین قابل کنترل نیست. این زخم ها در واقع در نتیجه ترک و از بین رفتن بافت پوست و نمایان شدن لایه های زیرین آن ایجاد می شوند. آنها بیشتر در زیر انگشتان شست پا و گوی های پای افرادی که دیابت دارند دیده می شوند و می توانند تا استخوان های پاهای بیمار پیشروی کنند.

همه افراد مبتلا به دیابت ممکن است دچار زخم پا شوند، اما بطور  کلی می توان گفت که با مراقبت خوب و صحیح از پا می توان به پیشگیری و ابتلا به آن کمک نمود. درمان زخم پای دیابتی نیز بسته به علل آن متفاوت خواهد.

بهتر است بیماران دیابتیک هر گونه نگرانی و سوال در مورد پای خود را با پزشک خود در میان گذاشته تا مطمئن شوند که مشکل جدی وجود ندارد، چرا که زخم های عفونی در صورت نادیده گرفته شدن و عدم رسیدگی می توانند منجر به قطع عضو شوند. ما در این مقاله سعی داریم که به بررسی زخم پای دیابتی پرداخته و به سوالاتی از قبیل اینکه زخم پای دیابتی چه شکلی است؟ یا اینکه بطور کلی زخم پای دیابتی چگونه است، آیا زخم پای دیابتی درد دارد یا برای زخم پای دیابتی چکار باید کرد و … بپردازیم.

 

استئومیلیت پای دیابتی (مراحل اولیه زخم پای دیابتی)

استئومیلیت پای دیابتی در واقع به معنای آلوده شدن و التهاب استخوان و مغز استخوان می باشد. این التهاب و مشکل در اثر عفونت بوجود می آید. این عارضه زمانی ایجاد می شود که بیمار دچار یک زخم بر روی قسمت های پای خود شود و نسبت به درمان آن کوتاهی کند یا به درمان پاسخ مثبت ندهد.

 

علت ایجاد زخم پای دیابتی و علائم زخم پای دیابتی چیست؟

یکی از اولین نشانه های زخم پای دیابتیک و علائم زخم دیابتی، ترشح از پای بیمار است که ممکن است جوراب او را  لکه دار کند یا حتی در کفش وی نیز نشت کند. تورم غیرمعمول، تحریک، قرمزی، و بوهای نامتعارف و بد در یک یا هر دو پا نیز از علائم اولیه شایع این بیماری هستند.

بطور کلی می توان گفت که بافت سیاهی به نام اسکار که در اطراف زخم ایجاد می شود از مشهودترین علامت زخم پای دیابتیک است. این امر در واقع به دلیل عدم وجود جریان خون سالم در ناحیه اطراف زخم ایجاد می شود.

در این بیماری همچنین قانقاریا جزئی یا کامل، که به نوعی به مرگ بافت به دلیل عفونت اشاره دارد نیز می تواند در اطراف زخم ظاهر شود. در این حالت، ترشحات بدبو، درد و بی حسی نیز ممکن است رخ دهد.

البته ذکر این نکته ازامی است که علائم زخم پای دیابتیک همیشه واضح و قابل مشاهده نیست. گاهی اوقات، حتی تا زمانی که زخم عفونی نشده باشد، علائم زخم خود را نشان نمی دهند. بیمار دیابتیک باید همواره هوشیار باشد و در صورت مشاهده هرگونه تغییر رنگ پوست، به خصوص بافتی که سیاه رنگ شده باشد، یا احساس درد در اطراف ناحیه ای که به نظر می رسد پینه بسته یا تحریک شده است، با پزشک خود صحبت کند.

درجه بندی زخم پای دیابتی اغلب به اشکال زیر می باشد:

• درجه 0 یا پوست سالم، بدون ضایعات باز که ممکن است اثرات ضایعه ای بهبود یافته باشد

• درجه 1 یا زخم های سطحی و بدون نفوذ به لایه های عمیق تر

• درجه 2 یا زخم های عمیق تر که احتمالاً به تاندون، استخوان یا کپسول مفصلی رسیده اند

• درجه 3 یا زخم های بافت های عمیق تر درگیر، با آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت

• درجه 4 یا درگیری گسترده گانگرن یا قانقاریا در قسمتی از جلوی پا یا پاشنه پا رخ می دهد و به دنبال آن بافت آلوده مرده و عملیات خون رسانی به آن متوقف می شود

• درجه ۵ یا گانگرن دیابتی یا گانگرن پا

 

علل ایجاد زخم پای دیابتی

عفونت پای دیابتی در افراد مبتلا به دیابت بیشتر به دلایل زیر ایجاد می شود:

گردش خون ضعیف: گردش خون ضعیف نوعی بیماری عروقی است که در آن خون به طور موثر و کامل در پاهای بیمارجریان نمی یابد. گردش خون ضعیف همچنین می تواند روند بهبود زخم را نیز دشوارتر کند.

قند خون بالا یا همان هیپرگلیسمی: سطوح بالای گلوکز نیز می تواند روند بهبود زخم پای عفونی را کند نماید، بنابراین مدیریت سطح قند خون بسیار مهم است. درمان در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 و سایر بیماری‌ها اغلب برای مقابله با عفونت‌های ناشی از زخم‌ها مشکل‌تر می باشد.

آسیب های عصبی: آسیب عصبی در واقع یک اثر طولانی مدت است و می تواند منجر به از دست دادن احساس در پاهای بیمار شود. اعصاب آسیب دیده می توانند احساس سوزن سوزن شدن و دردناکی نیز داشته باشند. آسیب عصبی، حساسیت به درد را در پا کاهش می دهد و منجر به زخم های بدون درد می شود که می تواند باعث ایجاد زخم ديابتي شود.

پاهای تحریک شده یا زخمی: زخم ها را می توان با تخلیه از ناحیه آسیب دیده و گاهی اوقات یک توده قابل توجه که همیشه دردناک نیست شناسایی کرد.

 

 

عوامل خطر برای زخم پای دیابتی

همه افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر زخم پا هستند. زخم پای دیابتی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از عوامل نیز می توانند خطر ابتلا به زخم پا را در این افراد افزایش دهند که از جمله مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کفش های نامناسب یا بی کیفیت

• عدم رعایت بهداشت و عدم شستشوی منظم یا کامل یا خشک نکردن کامل پاها پس از شستشو

• کوتاه کردن نامناسب یا عدم کوتاه نمودن ناخن های پا

• مصرف الکل

• بیماری های چشم ناشی از دیابت

• بیماری های قلبی

• بیماری های کلیوی

• چاقی

• مصرف دخانیات که باعث ممانعت از گردش خون در اندام ها می شود

زخم پای دیابتی چگونه شروع می شود؟

مراحل اولیه زخم پای دیابتی اگر به درستی تشخیص داده شود می تواند به درمان بهتر و سریعتر کمک کند. اگر بیمار در اطراف زخم پای خود گوشت های سیاه مشاهده نمود یا در اطراف آن ناحیه بی حسی دید، باید فوراً به پزشک خود مراجعه کند تا پزشک بتواند سریعاً برای درمان زخم پای عفونی اقدام کند. اگر زخم‌ها درمان نشوند، می‌توانند آبسه ایجاد کنند و به نواحی دیگر روی پاها و ساق‌های بیمار سرایت کنند و موجب بروز زخم ساق پای دیابتی شوند.

در این مرحله، زخم ها اغلب تنها با جراحی، قطع عضو یا جایگزینی پوست از دست رفته با جایگزین های مصنوعی پوست قابل درمان هستند.

درمان زخم پای دیابتی (درمان قطعی زخم پای دیابتی!)

یکی از مهمترین سوالات و دغدغه های موجود برای افراد دیابتیک این است که زخم پای دیابتی چگونه درمان می شود یا اصلاً آیا زخم پای دیابتی درمان دارد؟ ما در این بخش قصد داریم که به این سوالات پاسخ کاملی دهیم.

بطور کلی بیمار باید برای جلوگیری از درد ناشی از زخم، از پاهای خود فاصله بگیرید، این در واقع به این معنی است که از پاهای خود کمتر استفاده کند و با آنها راه رود. به این حالت تخلیه بار می گویند که برای همه اشکال زخم پای دیابتی مفید است. فشار ناشی از راه رفتن می تواند عفونت را بدتر کرده و زخم را گسترش دهد. پزشکدر این شرایط همچنین ممکن است برای محافظت از پاهای بیمار، پوشیدن یا استفاده از  برخی کفش ها یا وسایل مانند کفش هایی که برای افراد دیابتی طراحی شده است، بریس های پا و … را توصیه کند.

بطور کلی پزشکان می‌توانند زخم‌های پا را با دبریدمان زخم دیابتی، برداشتن پوست مرده یا اجسام خارجی که ممکن است باعث ایجاد زخم شده‌اند، از بین ببرند. در این بیماری، عفونت یکی از عوارض جدی زخم پا است و نیاز به درمان فوری دارد، البته قابل ذکر است که همه عفونت ها به یک شکل درمان نمی شوند.

در برخی مواقع بافت اطراف زخم ممکن است به آزمایشگاه فرستاده شود تا مشخص شود کدام آنتی بیوتیک به درمان بیمار کمک می کند. اگر پزشک مشکوک به عفونت جدی باشد، ممکن است برای بررسی علائم عفونت استخوان، عکسبرداری با اشعه ایکس را نیز تجویز کند.

مدت زمان درمان زخم پای دیابتی زمان مشخصی ندارد و این موضوع به بدن بیمار، نحوه رسیدگی، نوع درمان و نوع زخم بستگی خواهد داشت اما بطور کلی در درمان های آنتی بیوتیک به یک دوره 7 الی 14 روزه نیاز خواهد بود.

درمان زخم پا دیابتی با داروها

درمان با داروهای شیمیایی نیز یکی از روش های درمان زخم دیابت است. اگر عفونت حتی پس از درمان های پیشگیرانه یا درمانی پیشرفت کند، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک، ضد پلاکت یا داروهای ضد انعقاد را نیز برای درمان زخم تجویز کند که می تواند برای برای درمان عفونت استخوان پای دیابتی مفید واقع شود. بسیاری از این آنتی‌بیوتیک‌ها به استافیلوکوکوس اورئوس، باکتری‌های معروف به ایجاد عفونت‌های استاف، یا استرپتوکوک بتا همولیتیک که معمولاً در روده‌های بیمار یافت می‌شوند، حمله می‌کنند.

بیمار حتماً باید با پزشک خود در مورد سایر بیماری هایی که ممکن است داشته باشد، صحبت کند چرا که ممکن است خطر عفونت توسط این باکتری های مضر، از جمله HIV و مشکلات کبدی را افزایش دهد.

درمان زخم های دیابتی با روش های جراحی

جراحی نیز یکی از چند درمان عفونت زخم پای دیابتی می باشد. پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که برای درمان زخم خود به دنبال روش جراحی باشد. جراح می تواند با تراشیدن استخوان یا از بین بردن ناهنجاری های پا، مانند بونیون یا انگشت چکشی به کاهش فشار اطراف زخم بیمار کمک کند. معمولاٌ بیمار نیازی به جراحی روی زخم خود پیدا نخواهد کرد اما با این حال، اگر هیچ گزینه درمانی دیگری نتواند به بهبود زخم وی کمک کند، جراحی می تواند از بدتر شدن زخم یا قطع عضو جلوگیری کند.

درمان زخم پای دیابتی با طب سنتی

طب سنتی علمی دیرینه است که قادر است بسیاری از بیماری ها و مشکلات را بصورت سنتی و با استفاده از گیاهانی که خاصیت دارویی و درمانی دارند برطرف نماید. طب سنتی همچنین می تواند به درمان قطعی زخم پای دیابتی کمک نماید و  زخم قند را درمان نماید.

 

درمان زخم پای دیابتی با عسل

در روش های درمان زخم دیابتی انگشت پا در طب سنتی گفته شده است که استفاده از عسل صد در صد بصورت موضعی بر روی ناحیه زخم شده و بصورت منظم و مرتب 3 بار در طول روز، می تواند در درمان زخم موثر عمل کند. بیمار در این روش می تواند ابتدا زخم خود را به خوبی شستشو داده و سپس مقداری عسل را بر روی زخم گذاشته و پانسمان نماید.

 

بتادین برای زخم پای دیابتی

بطور کلی بهتر است که از بنادین برای تمیز کردن و ضد عفونی کردن اطراف زخم استفاده شود؛ چرا که استفاده مستقیم از بتادین بر روی زخم می تواند موجب سوزش، حساسیت یا آلودگی بیشتر شود.

 

پماد برای زخم پای دیابتی

بطور کلی داروها و مواد مختلفی ممکن است به درمان زخم های دیابتی پا کمک کنند، اما یکی از بهترین پمادها برای زخم پای دیابتی می تواند پماد آلفا باشد که از آن برای موارد دیگری از جمله سوختگی نیز استفاده می شود. پمادهای پماد تتراسایکلین، پماد فوزیدیک اسید و آلفا دارای خاصیت ضد التهابی بوده و می توانند در مراحل اولیه موثر واقع شوند.

کرم اترکتین کلوپلاست با حفظ رطوبت زخم به جلوگیری از ایجاد زخم دیابتیک بسیار کمک می‌کند.

ژل پيوريلون ( ژل کامفیل ) برای انواع زخم مانند زخم بستر، دیابتی یا زخم‌های ناشی از آسیب و جراحت و همچنین سوختگی‌ها به کار می‌رود.

پنی سیلین برای زخم پای دیابتی

پنیسیلین در واقع یکی از رایج ترین و معروف ترین آنتی بیوتیک های موثر در درمان عفونت ها است که می تواند به شکل مناسب و موثری عفونت را درمان کرده و  سنتز موکوپپتید موجود در دیواره سلولی موکوپپتید را متوقف نماید.

انواع پانسمان زخم پای دیابتی

 آموزش پانسمان زخم پای دیابتی نحوه پانسمان زخم پای دیابتی

بطور کلی می توان انواع پانسمان زخم پای دیابتی را به اشکال زیر دسته بندی نمود:

• پانسمان گازی که از پانسمان های گازی و از مواد بافته شده ساخته می شوند و در اشکال و اندازه های متنوعی وجود دارند.

• فیلم های شفاف که در مقابل بخار آب و اکسیژن نفوذ ناپذیر بوده در برابر آب و … مقاومتی از خود ندارند.

• فوم ها که قدرت جذب بسیار بالایی دارند و پوشیده از سیلیکون هستند و پس از باز شدن به زخم آسیبی نمی رسانند و حاوی پلی اورتان هیدروفیلیک هستند.

• هیدروکلوئیدها که جاذب خوبی برای ترشحات زخم هستند و شامل نشاسته، کربوکسی متال سلولز و آب می باشند.

• آلژینات ها که در اشکال آلژینات کلسیم، آلژینات سدیم تولید می شوند و جاذب بسیار قوی ای هستند.

 

پیشگیری از زخم پای دیابتی

بیماری دیابت یک بیماری زمینه ای است که با رعایت برخی نکات مانند رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش، مشورت با پزشک و … مدیریت شود؛ بنابراین می توان گفت که با رعایت موارد زیر می توان به مراقبت از زخم پای دیابتی و پیشگیری از بروز عفونت زخم پا کمک نمود:

• استحمام مرتب پا

• ضد عفونی کردن پوست اطراف زخم

• خشک نگه داشتن زخم با تعویض مکرر پانسمان

• درمان های آنزیمی

• پانسمان های حاوی آلژینات کلسیم برای مهار رشد باکتری ها

• تعویض مرتب جوراب ها

• مراجعه به متخصص پا برای برداشتن میخچه و پینه

• انتخاب مناسب کفش برای زخم پای دیابتی

باید به خاطر داشت که زخم‌های پای دیابتیک پس از درمان، می‌توانند برگردند. اگر زخم های یک ناحیه دوباره تشدید شوند، بافت اسکار ایجاد شده از آن می‌تواند عفونی شود، بنابراین پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که از کفش‌های مخصوص دیابتیک ها استفاده تا از بازگشت زخم جلوگیری شود.

مراکز درمان زخم پای دیابتی

بطور کلی باید گفت که اغلب مراکز درمانی عمومی می توانند به درمان زخم پای دیابتی کمک کنند اما بهتر است این افراد برای حصول نتیجه بهتر به بخش های عفونی و پزشکان متخصص و فوق تخصص عفونی مراجعه نمایند.